کتاب «در فراق وطن» اثر روایتی است از صالحه محک یادگار که از سوی انتشارات مقصودی در تابستان سال ۱۳۹۹ خورشیدی در کابل چاپ و منتشر شده است.
این اثر در ۸۲ صفحۀ قطع رقعی، رنجها، دردها، بدبختیها و آوارگیهای خانوادۀ زمیندار، فئودال و زنستیزی را روایت میکند که اهل یکی از ولایتهای غربی افغانستان بوده است. همزمان با به قدرت رسیدن کمونیستها و تطبیق برنامۀ اصلاحات زمین و دادن زمینهای خانها و فئودالها به دهقانان، دو برادر این خانواده دستگیر و راهی زندان میشوند و سومی(رحیم خان) که آدم متفاوتتر، خوبتر و انسانتر از دیگران است و دیدگاه بازتر و خلقوخوی خوبی هم دارد، با خانوادهاش کولهبارش را میبندد و از کشور خارج میشود.
این خانواده در کشورش از امکانات رفاهی خوبی برخوردار است و زندگی آرامی دارد؛ اما وقتی راه مهاجرت در پیش میگیرد، دیگر از امنیت و آرامش و خوشی و خوشبختی خبری نیست. تلخکامی از همان روز اول مهاجرت همراه شان میشود. آنها اول به ایران میرود و سپس به ترکیه و یونان و سرانجام به کشور آلمان مسکنگزین میشود.
صالحه محک یادگار در «در فراق وطن»اش چند چیز را نشانه رفته است: زن، زنستیزی، فرهنگ مردسالاری که در افغانستان حاکم بوده/ است، زندگی خانخانی و زمینداری، مهاجرت و وضعیت اسفبار افغانستان پس از اینهمه سال و پس از این همه کمکهای بینالمللی. در واقع «در فراق وطن» اعتراضی است علیه همۀ اینها و تلاشی است برای بازگویی رنج و درد زن افغانستانی و انسان آوارۀ افغانستانی.
روایت زبان ساده، سلیس، خوشفهم و عاری از هرگونه تعقید لفظی و معنایی و عاری از تمهیدات داستانی است. با دو زاویۀ دید روایت شده است که گاهی اولشخص و زمانی سومشخص شده است، و به شیوۀ خطی و مستقیم روایت شده است.