معرفی ولایت بادغیس
ولایت بادغیس از ولایت‌های شمال غربی کشور است که مرکز آن قلعه نو مى باشد. بادغیس از طرف غرب به ولایت هرات، از شرق به ولایت فاریاب، از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب با ولایت غور هم سرحد می باشد. بادغیس از قدیم الایام تا امروز بنام گدام خراسان و حوزه غربی افغانستان مشهور بود.
این ولایت ۲۳٫۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای شش ولسوالی است. نفوس اين ولايت ٤٣٩٥٠٠ تن تخمين شده است.
بادغیس در زمان ساسانیان در قلمرو آن دولت بوده است و پس از آنکه به روزگار خسرو اول انوشیروان سرتاسر ایران به چهار بخش تقسیم شد، بادغیس نیز جزو مناطق چهارده‌گانه خراسان درآمد و حکمران آن یکی از چهار مرزبان خراسان و ملقب به برازان بود. همچنین بادغیس یکی از نواحی اسقف‌نشین ایران در زمان ساسانیان به شمار می‌رفت. این ناحیه به سبب واقع شدن در مرزهای شمال شرقی امپراتوری ساسانیان، در معرض تهاجم ترکان و هپتالیان قرار داشت.
بادغیس جز قلمرو هپتالیان محسوب می‌گردید که در مقابل پیشروی سپاه اسلام به سرکردگی نیزک طرخان ایستادگی زیادی کردند. به گفتهٔ مولف گمنام حدود عالم بادغیس سیصد قریه داشته است. مهم‌ترین و پر نفوذترین شهر آن دهستان و مرکز حکومت بادغیس در کوغن آباد قرار داشته‌است.
تا زمان تقسیم بندی اداری – سیاسی افغانستان درسال ۱۹۶۲ بادغیس جزء قلمرو هرات بود. ارتباط مزبور ریشه‌ای دراز در زمان های قدیم دارد. در بازارهای بادغیس بازرگانان و صنعتگرانی وجود دارند که به بیشتر اهل هرات اند و یا هراتی بودن خود را بطور کامل حفظ کردند.
بادغیس زادگاه حنظله بادغیسی، نخستین شاعر پارسی‌زبان پس از اسلام می‌باشد.
بادغیس ولایتی است که از راه ارتباطی کافی کم بهره است و آب کافی ندارد. به همین خاطر کمترین جمعیت (جمعیت نسبی) را در افغانستان دارد و درجه رشد و توسعه این ولایت در پائین‌ترین سطح است.
اقليم:
آب و هوا ولايت بادغيس خشک است، در زمستان برف مى بارد، و در تابستان بادهاى موسمى دارد.
ولایت بادغیس بخاطر کوهستانی بودن آن به ویژه در نواحی جنوب غرب و جنوب شرقی مناظر زیبای طبیعی زیادی دارد که می‌توان از بند سبزککه پوشیده از درختان ارچه است و چشمه‌های آب فراوان نیز دارد، نام برد. دره جوند و آب استاده آن که مشهوربه آب(پوده) است یکی دیگر از مناظر طبیعی بادغیس است. دریای مرغاب که یکی ازپرآب ترین دریاهای افغانستان است که در ولسوالی بالامرغاب ولایت بادغیس موقعیت دارد.
بند زرمست یکی دیگر از این مناظر طبیعی است که آب وهوایی ستودنی دارد، با این همه مناظر زیبایی طبیعی سلاطین و حکام افغان درمورد بادغیس هیچگاه توجه جدی مبذول نکرده‌اند.
بهار بادغیس زیبایی افسانه ای دارد. دامنه‌های سرسبز و مملو از گل‌های لاله، زرد و بنفش آن را به عروسی مشابه می‌سازد که در حجله با تبسمی بر لب به انتظار معشوق نشسته است.
واحد هاى ادارى:
ولايت بادغيس با مرکز اين ولايت قلعه نو داراى هشت واحد ادارى ميباشد: قلعه نو (مرکز) ولسوالی آب‌کمری، ولسوالی جوند، ولسوالی غورماچ، ولسوالی مقر، ولسوالی قادس، ولسوالی مرغاب
اقتصاد:
اقتصاد این ولایت عمدتاً بر محصولات زراعتی پایبند است. زراعت آن به شکل للمی بوده کمتر از سامان و لوازم تخنیکی و مدرن درآن به کار ميرود. حاصلات زراعتی آن عبارت از: گندم، جو، جواری، نخود، زیره، کنجد، تربوز، خربوزه و غیره می‌باشد. ملخ و کپشک تهديد به زراعت اين ولايت است.
پیشه دوم مردم این دیار مالداری و تربیه گوسفند نوع قره قُل است که از همین مدرک همه ساله گوسفند، پوست قره قُل، پشم، کُرک و قروت به سایر ولایات و خارج کشور صادر می‌گردد.
صنعت قالین بافی پیشه دیگر مردمان زحمتکش بادغیس می‌باشد که اکثراً در خانه‌ها توسط خانم ها تهیه می‌گردد. قالین‌های بادغیس در داخل و خارج کشور از شهرت به خصوص برخوردار است چنانچه در نمایشگاه بین‌المللی سالهای ۵۰ ش(۷۰م) در فلادلفیا امریکا و توکیو مقام اول را بدست آورد.
موسسه قالیبافی به نام «شرکت قالین بافی بادغیس» الی ۱۳۷۱ که دفتر مرکزی آن در شهر کابل قرار داشت فعالیت می‌نمود ولی نسبت شدت جنگ های تنظیمی مجاهدین مانند سایر بخش های اقتصادی کشور مجبور به فرار بدان سوی مرزها گردید که هم اکنون به همین نام در شهر سمرقند فعالیت دارد.
پسته یکی از پیداوار عمده بادغیس است که سالانه میلیاردها افغانی عاید به مردم و دولت میرساند، پسته زار بادغیس بزرگترین جنگل پسته در افغانستان است که ساحه بیشتر از ۹۵ هزار هکتار زمین را پوشانیده است، مقامات دولتی در حفظ و نگهداشت این ثروت ملی افغانستان توجه کمتر می‌نمایند. زیرا اکثراً مردم محل چوب سوخت ایام زمستان خویش را با قطع درختان پسته تهیه می‌کنند و نیز در قسمت تکثیر پسته دولت تاکنون کدام پروژه مشخص را روی کار نگرفته است.
اماکن تاريخى:
درست در چند صد متری شهر قله نو به طرف جنوب میدان هوایی آن از اثر فروریختن کوهی در سالهای قدیم چندین طاق به شکل طاق‌های بامیان باز گردیده که در دامنه همین کوه به استقامت غرب و شرق کاوش صورت گیرد دستاورد چشمگیر خواهد داشت. ممکن طاق های یاد شده به دوره‌های قبل از اسلام زمان زردشتی‌ها مربوط باشد.
در فاصله حدود ۷۰ کیلومتری غرب شهر قلعه نو حصار مشهور بنام (قلعه نریمان) که دارای بناها و ساختمان‌های قدیمی وحیرت انگیز می‌باشد وجود دارد. غبار در کتاب افغانستان درمسیر تاریخ آن را بنام قلعه کالیون یاد نموده است. نبردهای کالیون در هنگام حمله چنگیز مشهور است که مدت ۱۶ ماه با دشمن جنگیدند وتا اینکه آذوقه اهالی قلعه ختم و از اثر خوردن گوشت قدیده و پسته به مرض ورم اعضای بدن گرفتار بودند با آن هم حاضر به تسلیم شدن به دشمن نشدند تا اینکه از اهالی ۵۰ تن آن هم مریض باقی مانده بود که دروازه قلعه را گشودند و بر دشمن یورش بردند و بدین وسیله همه باز بین رفتند(افغانستان در مسیر تاریخ ص۲۱۳-۲۱۴)
قلعه مشهور دیگری که آن را خواهر کالیون (نریمان) می‌گویند در نزدیکی ولسوالی قادس می‌باشد که به این شکل به مقابل دشمن در هنگام حمله مغُل از خود شهامت نشان داد به نام قلعه پیوار یاد می‌شود. مردمان محل از هردو ناحیه یادشده درسال های گذشته آثار باستانی زیادی را از زمین بیرون کشیده‌اند که توسط قاچاقبران محلی به پاکستان انتقال و به فروش رسانید.
رسانه ها:
در ولايت بادغيس بر علاوه تلويزيون دولتی که برنامه هاى ملى و محلى را نشر ميکند، تلويزيون آريانا هم نشرات دارد، همچنان يک راديو بنام حنظله هم نشرات دارد.
یک ماهنامه به نام آئينه بادغيس جديداً به فعاليت آغاز نموده است. ماهنامه مشعل هدایت، نشریه شورای علمای ولایت بادغیس است که هر ماه چاپ می شود؛ ماهنامه صدای بادغیس و گاهنامه خورشيد بانوان نيز فعاليت دارد.
بادغیس وب سایت (http://badghis.com)توسط جمعی از فرهنگیان ولایت بادغیس ایجاد گردیده است.
معارف:
طبق معلومات مسوولان رياست معارف اين ولايت، ٤٥٧ باب مکتب در بادغيس فعال است که ٧٥ باب ليسه و متباقى ابتداييه و متوسطه ميباشند، ١٢٠ هزار شاگرد مصروف آموزش مى باشد که ٣٥ فيصد آنان را دختران تشکيل ميدهند.
در اين ولايت يک ليسه مسلکى زراعت و يک انستيتيوت قابلگى نيز فعاليت دارد.
کلتور:
ولايت بادغيس سابقه فرهنگى خوبى دارد، حنظله بادغيسى اولين شاعر زبان درى در افغانستان بوده است.
چون که بادغيس ولايت پس مانده و کوچک است، فعاليت هاى فرهنگى نيز کمرنگ است و نهادهاى فرهنگى و اجتماعى در ولايت زياد مروج نيست.
همچنان هر سال در اين ولايت يک مشاعره بزرگ انجام ميشود که در آن از ولايات همجوار شاعران و اديبان شرکت ميکنند.
ورزش:
طبق معلومات امريت اولمپيک اين ولايت، حدود ٣٠٠٠ ورزشکاران در تيم هاى مختلف در اين ولايت عضويت دارند و مسابقات رسمى انجام ميدهند.
فوتبال، واليبال، دوش و باسکتبال علاقمندان زياد دارد. ورزش هاى رزمى مانند تکواند، جودو، کاراته، پهلوانى و غيره زياد مروج است؛ همچنان کرکت در اين اواخر در اين ولايت مروج شده است.