معرفی ولایت تخار
تخار از جملۀ ولایات زراعتى و سرسبز بوده، درحدود 400 کیلومتری کابل واقع است و از جملۀ ولایات درجه دوم محسوب ميشود.
به طرف شمال شرق تخار، ولایت بدخشان، به طرف غرب آن ولایت کندز، به طرف جنوب آن ولایت بغلان و به طرف شمال آن تاجکستان موقعيت دارد.
مساحت تخاربيش از 124 هزارکیلومتر تخمین زده شده است. بر اساس سرشماری که از طرف احصايیۀ مرکزی در سال 1388 صورت گرفته نفوس آن در هر کیلومتر 71 نفر تخمين زده شده است.
اقلیم اين ولايت در تابستان نسبتاً گرم ودر زمستان سرد است. حرارت در فصل زمستان تا منفی 21 الی 29 درجه و گرماى آن در فصل تابستان از 35 الی 40 درجه میرسد.
روز آن در جریان تابستان نسبتاً گرم و هوای آن از تاریخ اول عقرب الی ماه ثور سرد و توام با بارش برف و باران مى باشد. سطح بارندگی سالانه اضافه از (2290 ) ملی متر برآورد شده است.
ولسوالی ها:
تخار بر اساس توزیع واحد های اداری (16) ولسوالى دارد.
شهر تالقان مرکز تخار است و ولسوالى هاى آن شامل ورسج، فرخار، کلفگان، خواجه غار، خواجه بهاوالدین، بهارک، هزار سمچ، دشت قلعه، ینگی قلعه، چاه آب، رستاق،بنگی، اشکمش، چال، نمک آب و درقد میباشد.
در اين ولایت اقوام مختلف مانند ازبک، تاجک، پشتون و هزاره زندگی میکنند. بیشترین ساکنین آن را ازبک ها و کمترین آن را هزاره ها تشکيل ميدهد.
آب بند ها:
تخار با وجودی که دارای آب فراوان است و دریای کوکچ از آن عبور کرده و به دریاى آمو وصل میشود، اما این ولایت هیچ سربندى ندارد. برق مردم تالقان دیزلی بوده و حتى در بدل يک کيلو وات برق ٦٠ افغانى مى پردازند. اکثر مردم در ولسوالی ها و قریه ها بندهای کوچک آبی ساخته اند و از آن طريق برق مورد ضرورت شان را تامين میکنند.
یک بند برق که در زمان حکومت محمد داوود در دهۀ ١٣٥٠ بر فراز دریای کوکچه در مرکز تخار قرار بود اعمار شود، کار آن در آن زمان بيست درصد به پیش رفت، اما با کودتاى هفت ثور ١٣٥٧ تا اکنون هیچ کاری در بخش سر بندها دراين ولایت صورت نگرفته است.
فرهنگ:
تلاش هاى فرهنگى بعد از سال 1357 با نشر هفته نامۀ تخارستان بيشتر شد، اما آن هم نسبت مشکلاتى که وجود داشت، هفته نامه در یک ماه دو و یا سه بار چاپ شده، به دسترس علاقمندان قرار میگرفت. نشریۀ تخارستان توسط ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار نشر شده و اکنون در یک ماه دوبار چاپ میشود.
مردم تخار به نشریه ها علاقه زیاد دارند و به خصوص در ١٢ سال اخير، انجمن های فرهنگى مانند انجمن کوکچه، بستردریاچه، و انجمن جوانان تخارستان، هفته نامه ها، ماهنامه ها و مجلات بيشتر به دسترس مردم قرار ميگيرد.
رسانه های زیادى مانند نشريۀ تصویر، طلوع آفتاب، آئینه ناب، خورشید، روز نامه جوان و هفته نامه لمر كه درگذشته فعاليت داشتند و رسانه هاى صوتى و تصويرى نيز دراين ولايت فعاليت دارند.
علاوه براین کتابخانه ها و تعداد زیاد کورس های آموزشی مانند کمپيوتر، انگليسی، نقاشی و خطاطی ایجاد گرديده که صدها جوان و نوجوان به شمول دختران دراین کورس ها مصروف فراگیری درس میباشند.
موسيقى محلى از رسوم و کلتور ديرينۀ مردم تخار است.
علاقۀ مردم به سامان آلات موسيقى محلى به خصوص دنبوره، غیچک، طبله و رباب، بيشتر بوده و از آن در محافل خوشى با دعوت نمودن هنرمندان محلى استفاده ميشود.
اما در يک دهۀ اخير صد ها تن از مردم تخار از کشور های خارج برگشته اند که علاقه به موسیقی شرقی و غربی دارند و از همين رو موسيقى عصرى تا حدى بر موسيقى محلى به ويژه در شهر تالقان اثر گذاشته است.
آبدات تاریخی:
تخار یکی از ولایات تاریخی بوده و قدامت آن به زمان اسکندر مقدونى بر ميگردد.
جغرافیه نگاران یونانی “استرابو” و “بطلیموس” در آثار شان در تقریباً 2300 سال قبل از امروز از اسکندریۀ آمودریا یا اسکندریۀ اوکسیانا خبر داده بودند. اما تا این اواخر معلوم نبود که این شهر افسانه ای اسکندر مقدونی در خاک کدام یک ار کشور های آسیا مدفون و گمنام مانده است.
سالها بود که باستان شناسان و مورخین جهان به خصوص اروپاییان به جستجوی رد پای سپاهیان اسکندر در شرق برآمده بودند. تا اینکه راز بزرگی برملا شد و شهر معمایی اسکندر در شرق یا همان سکندریۀ امودریا در ناحیه شمال شرق افغانستان(تخار) امروزی از زیرگرد قرون متمادی نمایان گردید که با کشف آن معماهای زیاد تاریخی و باستان شناسی حل و پرتو جدیدی بر زوایای تاریک تاریخ میهن معمر و مدنیت پرورما – افغانستان عزیز افگنده شد.
ساحۀ باستانی “اسکندریۀ آمودریا” در قریه کوچکی که بنام آی خانم شهرت دارد واقع گردیده که در ارتباط به آن باستان شناسان مربوط، نام آن شهر یونان و باختری یا آن اسکندریه آمودریا را- آی خانم- یعنی ساحۀ باستانی آی خانم گذاشتند.
مردم محل از قدیم بقایای ساختمان های تاریخی برج و باره و اشکال دیگر هندسی معماری فرو رفته در خاک و گل را در رأس دلتای متشکله از تقاطع دو دریای آمو و کوکچه می شناختند که در ارتباط به آن افسانه ها و قصص جالبی نسل به نسل و زبان به زبان در میان آنها انتقال یافته بود که همه و همه قدامت و اهمیت تاریخی اين مخروبۀ متروک را حکایت می نمود.
ساحۀ تاريخى آی خانم در ولسوالی دشت قلعه در تقاطع دو دریای آمو وکوکچه موقعیت دارد. آى خانم، ملکۀ دوران يونان باختر بود که در منطقه سلطنت ميکرد.
اما اين ساحۀ تاريخى در جنگ های داخلی دهۀ ١٣٧٠ مورد دستبُرد قرار گرفته و دقیق معلوم نیست که چه آثارى از این تپه به يغما برده شده است.
چند سال قبل يک بشقاب چارخانه اى سنگى و ١٩٥ سکۀ قديمى که طى حفريات غير قانونى از تپۀ آى خانم بدست آمده و قاچاقبران قصد انتقال آن را به خارج از کشور داشتند، به دست پوليس آمد و يک تن دستگير شد.
اين آثار به رياست اطلاعات و فرهنگ تسليم داده شد و از نشانه ها بر مى آمد که بشقاب و سکه ها مربوط دورۀ يونان باختر( قرن ٢ قبل از ميلاد) بوده باشد.
مسوولان رياست اطلاعات و فرهنگ تخار ميگويند که اين آثار ميليون ها افغانى قيمت دارد و آى خانم در گذشته نيز شاهد حفريات خود سرانه مردم، قاچاقچيان و قوماندانهاى محلى بوده که آنها آثار تاريخى را به ارزش ميليونها افغانى حفريات نموده و قاچاق کرده اند که قاچاق ترازوى طلايى و چند مجسمه از تپۀ آى خانم شامل آن بوده است.
تخار داراى مناطق زياد تاريخى بوده که مى توان از مشهور ترين آن بنام هاى زيارت خواجه بهاءالدين، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت(واقف) ، زیارت خواجه(چنگال)، پير فرخار و قلعۀ ذوبين نام بُرد.
موزیم:
موزيم در ولایت تخار وجود ندارد و آثار و قطعات تاریخی که تا اکنون از این ولایت بدست آمده به رياست اطلاعات و فرهنگ تحويل داده شده و به موزيم کابل انتقال گرديده است.
مشاهیر:
در ولایت تخار از زمان های گذشته و قدیم نويسندگان، علماء و شاعران چيره دست زندگی میکردند و اکنون هم يک عده مشاهير وجود دارند که بيانگر هويت فرهنگى اين ولايت است.
به عنوان نمونه ازسرمعلم طارق، داكترسيدحسين شهيد، ملا عبدالودود شهيد، حسين كلفگانى، قارى امير وغيره رابه طورنمونه ميتوان نام بُرد.
هكذا شخصيت ها و قوماندانان ارشدى كه درسالهاى اخير در اين ولايت در حملات انتحارى و انفجارى، جان هاى شان را ازدست داده اند، شامل عبدالمطلب بيگ عضو ولسى جرگه، جنرال داوود، شاه جهان نورى و انجنير محمدعمر والى سابق کندز بوده اند.
رسانه ها:
فعالیت های رسانه یی در تخار نسبت به سالهای گذشته رشد قابل ملاحظه اى نموده و تعداد رسانه های صوتی، تصویری و چاپی که در چوکات دولتی و غیر دولتی فعالیت دارند به بيش از٢٠ رسانه میرسد.
در زمان حکومت سردارمحمد داوود دهۀ ١٣٥٠ برای اولین بار هفته نامه تخارستان از سوى ریاست اطلاعات وفرهنگ به چاپ رسید و تلویزیون ملی تخار در سال 1375 نشرات خود راآغاز نمود.
با روی کار آمدن حکومت حامد کرزی، تلویزیون مهر، تلویزیون برلیک، رادیو مهر، رادیو همصدا، رادیو برلیک، رادیو آی خانم، رادیو تخارستان و رادیو ریحان به نشرات پرداخته اند.
روزنامۀ جوان، هفته نامه آواى كوكچه، نجوا، ارشاد نور، حكومتدارى وانكشاف، عصر، و تخارستان از جمله رسانه های چاپى فعال ولایت تخار بوده، اما نشریه هاى طلوع آفتاب جديد، هدف، زبان، کوکچه، ناب، تخارستان، تصویر و مجله سیستا كه در گذشته نشرات داشتند، بنابر مشكلات مالى به ركود مواجه گرديده اند.
معارف:
معارف در ولایت تخار نيز رو به پيشرفت است. در تخار ٦٠٠ باب مکتب وجود دارد که در آن بيش از ٣٤٠ هزار شاگرد به شمول ١٤٥ هزار دختر تدريس ميشوند.
یک دارالعلوم، پنج دارالحفاظ، ١٥ باب الحاقيۀ تربيۀ معلم در ولسوالى ها و يک موسسۀ تربيه معلم در شهر تالقان و چندين مکتب خصوصی و مدارس دينى دخترانه در اين ولايت فعالیت دارند.
صنعت:
در ولایت تخار شرکت ها وكمپنى تولیدات صنعتی وجودندارد، اما مردم آن به صنايع دستى دسترسی خوبى دارند که از جمله میتوان از چموس دوزی از پوست حیوانات، پشمينه بافى از پشم حيوانات و موره دوزی و خامک دوزی نام بُرد.
مردم ولسوالی های دشت قلعه با استفاده از پشم، بالا پوش، واسکت و کلاه می بافتد و اکثر اوقات دستبافت های شان را به بازارهای داخلی آورده به فروش میرسانند. صنايع دستى شان را نيز به بازار مى آورند، اما اين صنايع بازار قبلى خود را به علت نبود مارکيت از دست داده است.
اکثرمردم ولسوالی های خواجه غار، دشت قلعه، ینگی قلعه و درقد دسترسی به چموس دوزی دارند و یک تعداد خانم ها در منازل شان از تار سُند، جیلک ( الچه ) مى بافند و آن را در بازار عرضه ميکنند. صنعت الچه دوزی در این اواخر روبه رشد بوده است.
صنايع دستى زنان در اين ولايت نيز درخور ستايش بوده و همه ساله به منظور تشويق تاجران ملى براى بازاريابى اين صنعت به نمايشگاه هاى صنايع دستى دعوت ميشوند و درقسمت بازاريابى آنان تلاش ميكنند.
زراعت:
تخار یکی از ولایات زراعتی بوده و اقتصاد اکثر مردم آن به زراعت ،مالدارى و باغدارى متکى است.
١٣٠ هزار هکتار زمين آبى و ٣٠٠ هزار هکتار زمين للمى دراين ولایت، وجود دارد که اکثراً در دو فصل کشت ميشود. محصولات عمدۀ آن را برنج، گندم، جو وجواری تشکيل ميدهد.
اين ولايت داراى باغ های مثمر و زينتى زیاد بوده و حاصلات این باغ ها شامل سیب، آلو، گیلاس، ناک، شفتالو، زردآلو، انگور، بهى، خربوزه، تربوز و… میباشد که علاوه بر خود ولايت به ولایات ديگر نیز صادر میشود.
بعد از روی کار آمدن حکومت حامد کرزی به کمک موسسات خارجی به خصوص دفتر انکشافى آغا خان (ايکيدن) صنعت زراعتی رشد قابل ملاحظه نموده است ودرحال حاضر 24 دربند باغ درهفت ولسوالى وجود دارد كه هر دربند آن 50 جريب زمين را احتوا ميكند. روى اين ملحوظ دهاقين و باغداران بنابر وافر بودن آب و هواى مساعد ازحاصلات سالانه شان خوشبين اند.
اکثر ولسوالی هاى تخار، سرشار از آب بوده و مالدارى در ولسوالی هاى فرخار و اورسچ بيشتر به علت آب فراوان، رشد نموده است و مالداران اکثر اوقات مواشی شان را به خارج کشور مانند پاکستان وتاجکستان به فروش میرسانند.
ورزش:
ورزش مانند سایر ولایات در این اواخر در تخار نيز پیشرفت خوبى داشته است. در گذشته ها پهلوانی، ،سنگ اندازی و یک ورزش محلی بنام غُرسی رواج داشت، اما دراین اواخر ورزشهای رزمى مانند تکواندو، کاراته، جودو، کانگفو، والیبال، فوتبال، كركت، سامبو، زورخانه يى، كورش، پينگ پانگ و غيره رشته ها نيز به وجود آمده و اکثر جوانان و نوجوان مصروف این ورزش ها میباشند.
همچنان ورزش در مکاتب اناث و ذکور نیز رشد نموده واکثر شاگردان در اوقات فراغت، مصروف ورزش میباشند.
بيش از22 فدراسیون ورزشى در تخار فعالیت دارند که ورزشکاران از چندين سال بدين طرف قهرمانى هايى را درمسابقات داخل و خارج از كشور نصيب شده و مدال هاى طلا، نقره و برونز را ازآن خودساخته اند.
آمريت ورزشى تخار، نبود مكان منظم ورزشى را براى جوانان ازجمله عمده ترين چالش براى تمرينات ورزشكاران ميداند و خواهان ايجاد جمنازيوم و استديوم هاى مجهز ورزشى هستند.