بیست و نهم مهرماه در تقویم رسمی افغانستان به عنوان روز ملی زبان ازبکی ثبت شده است؛ روزی که در دوره جمهوریت به تصویب رسید و از آن زمان هر ساله توسط نهادهای فرهنگی و با حضور چهرههای برجسته ازبکتبار گرامی داشته میشود.
زبان ازبکی در ولایتهای شمالی افغانستان از جمله جوزجان، بلخ و فاریاب رواج دارد و جمعیت قابل توجهی از مردم این کشور به آن تکلم میکنند. هرچند تاکنون سرشماری رسمی بر اساس قومیت در افغانستان انجام نشده، اما ازبکها در کنار پشتونها، تاجیکها و هزارهها به عنوان یکی از چهار قوم بزرگ این کشور شناخته میشوند.
امسال نیز مراسمی در تاریخ ۲۵ مهرماه در کابل برگزار شد که در آن شماری از مقامات طالبان و فعالان فرهنگی ازبکتبار حضور داشتند. همزمان، کاربران شبکههای اجتماعی با انتشار پیامهایی به اهمیت این روز پرداختند.
– راحله دوستم، دختر عبدالرشید دوستم، روز ملی زبان ازبکی را به همه ترکتباران تبریک گفت و زبان ازبکی را بخشی مهم از هویت فرهنگی و تاریخی ملت افغانستان دانست. او در عین حال به چالشهایی چون کمبود منابع درسی و نبود سیاست روشن زبانی اشاره کرد.
– محمد محقق، سیاستمدار مقیم ترکیه، در پیامی روز زبان ازبکی را به ترکتباران و همه مردم افغانستان تبریک گفت.
– سرور دانش، معاون پیشین ریاست جمهوری، زبان ازبکی را سرمایه معنوی و فرهنگی کشور خواند و این روز را به همه گویشوران آن تبریک گفت.
– نقیبالله عبید، پژوهشگر مقیم آمریکا، در مراسمی تأکید کرد که ازبکها از اقوام اصلی افغانستان هستند و زبان و فرهنگ آنان بخشی جدانشدنی از تاریخ این سرزمین است.
همچنین روزنامه اطلاعات روز با انتشار بیانیهای از آغاز فعالیت بخش «ازبکی» خود خبر داد.
فعالان فرهنگی ازبک معتقدند که پس از سقوط حکومت پیشین و روی کار آمدن طالبان، اجرای واقعی مناسبتها و مراسمهای فرهنگی با محدودیتهایی مواجه شده است. اگرچه طالبان در مراسم اخیر حضور داشتند، تاکنون واکنش رسمی در قبال روز ملی زبان ازبکی نشان ندادهاند.
از سوی دیگر، طالبان پس از به قدرت رسیدن تمرکز ویژهای بر ترویج زبان پشتو داشتهاند، در حالی که نسبت به سایر زبانها از جمله فارسی و ازبکی توجه چندانی نکردهاند. کارشناسان این رویکرد را نوعی یکجانبهگرایی زبانی و فرهنگی در افغانستان ارزیابی میکنند.
روز ملی زبان ازبکی یادآور جایگاه تاریخی و فرهنگی این زبان در افغانستان و مسئولیت مشترک برای حفظ و گسترش آن است. در حالی که تجلیل از این روز همچنان ادامه دارد، نگرانیها درباره بیتوجهی حکومت طالبان به تنوع زبانی و فرهنگی کشور نیز رو به افزایش است.