معرفی ولایت بدخشان
استان بدخشان یکی از ۳۴ استان افغانستان است که در شمال‌شرقی آن واقع شده‌است. بدخشان از سطح دریا ۱٬۸۰۰ متر بلندی دارد و مرکز آن شهر فیض‌آباد است. این استان دارای مرز بین‌المللی از شمال با تاجیکستان، از شرق با چین و از جنوب با پاکستان است. استان بدخشان با ۲۸ شهرستان، پر شهرستان ترین استان افغانستان میباشد.
این استان در ۴۷۰ کیلومتری کابل واقع است. بدخشان از جنوب با استان های پنجشیر، و کاپیسا و از غرب با استان تخار هم‌مرز است. مساحت بدخشان بیش از ۴۷٬۴۰۳ کیلومتر مربع میباشد و شمار باشندگان آن بیش از یک میلیون نفر برآورد شده‌است.
نفوس این شهر بالغ بر یک میلیون و پنجاه و پنج هزار نفر میباشد.
مردم
باشندگان این ولایت را اکثراً تاجیک‌ها تشکیل می دهد.تاجیک ها متشکل از دو گروه(پامیری زبان و پارسی زبان هستند). همچنین اندکی از ازبیک‌ها و قیرقیزها در بدخشان زندگی میکنند. زبان‌های رایج در این ولایت عبارتند از زبان‌های فارسی‌دری، زبان‌های پامیری، ازبیکی و قرقیزی می‌باشند.
در بدخشان زبان‌های دیگری به نام زبان‌های پامیری (از خانوادهٔ زبان‌های ایرانی‌شرقی) هنوز زنده هستند و مردم به آن‌ها گفتار میکنند. در ناحیهٔ پامیر نیز عدهٔ اندکی به زبان قرقیزی سخن می‌گویند.
همچنین عده اندکی از پشتون‌ها و ازبک‌های کوچ‌نشین و نیمه‌کوچ‌نشین نیز که به این ولایت مهاجرت کرده‌اند در این ولایت ساکن هستند. عدهٔ کمی از مسلمانان روسی نیز پس از جنگ شوروی و افغانستان در دههٔ ۱۹۸۰ نیز در این ولایت ساکن شده‌اند.[۵] بیشتر مردم، پیرو مذهب اهل سنت هستند و عده‌ای از پامیری‌ها نیز پیرو مذهب تشیع اسماعیلی هستند.
گردشگری
پارک ملی دهلیز واخان از مناطق حفاظت شده بدخشان بوده که با با گونه‌های زیستی منحصر به‌فرد، یکی از مقاصد گردشگری چینی‌ها و تاجیک‌ها میباشد؛ دریاچه شیوا با آب بسیار شفاف و زلال از دیگر منطقه گردشگری این ولایت میباشد.
در بدخشان در مجموع ۲۱ مکان باستانی راجستر شده توسط وزارت اطلاعات و فرهنگ وجود دارد که در شهر فیض آباد و هشت شهرستان دیگر واقع می‌باشند. از بعضی مکان‌های معروف آن: پلخشتی دریای کوکچه، خرقه مبارک، آرامگاه‌های میریاری بیگ، میرغیاث‌الدین و حکیم ناصرخسرو بلخی، ۵۷ مناره شهرستان بهارک، توپخانه شهرستان زیباک، بالاحصار اشکاشم و قلعه پنج نام برد.
زراعت
این ولایت بیش از ۳۹۰ هزار هکتار زمین آبی و ۶۰۰ هزار هکتار زمین للمی دارد؛ اکثر اهالی بدخشان زراعت پیشه و مالدار بوده، فرآورده‌های عمدهٔ این ولایت جو، گندم، جودر، ارزن و جواری است. از جمله میوه‌ها، توت، چهارمغز، زردآلو، آلوبالو و سیب آن مشهور است. سیب بهارک، توت یفتل، انار خواهان و چهارمغز سرغیلان از شهرت خوبی برخوردار است. ناک بدخشان خیلی نازک و شیرین است که شبیه آن در جاهای دیگر پیدا نمی‌شود. این ولایات دارای ساحات وسیع جنگلات بادام کوهی و سنجد نیز میباشد.
لوبیا
بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، این ولایت انواع مختلف لوبیا مانند سرخ، ژاله، سفید و سفید ژاله دارد که بیشتر این نژادها، در شهرستان های بهارک، کشم، شهدا، وردوج، جرم و فیض‌آباد کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۷۰۰ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت لوبیا است که حدود ۱٬۲۴۰ تُن لوبیا از آن حاصل می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) ۵۶۰ افغانی فروخته می‌شود.
چهارمغز
بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، چهارمغز در شهرستان شهدا پرورش داده می‌شود. بدخشان ۱۸۰۰ هکتار باغ چهارمغز دارد که از همین مقدار سالانه حدود ۵۳۰ تُن چهارمغز برداشت می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) ۲۰۰۰ افغانی فروخته می‌شود.
ناک
بدخشان انواع مختلف ناک مانند یخ‌ناک، چینایی، ایتالیایی، بلخی، خواجه صادقی، نشپاتی و قیام را تولید می‌کند. قرار ریاست احصائیه وزارت زراعت ولایت بدخشان در حدود ۲۷ هکتار باغ ناک دارد که از همین مقدار سالانه حدود ۷۰۰ تُن ناک برداشت می‌شود.
عسل
بدخشان بیش از ۵۹۰ فارم تولید عسل دارد که در سال ۱۳۹۹، از آن ۲۸۳ تُن عسل به‌دست آورده‌است. هر کیلوگرام عسل در بدخشان بین ۴۵۰ الی ۱۲۰۰ افغانی فروخته می‌شود.
زیره
بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان گیاه زیره به شکل طبیعی در تمام کوهستان‌های این ولایت وجود دارد و در شهرستان های شغنان، اشکاشم و شهدا نیز کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۴۰۰ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت زیره است که حدود ۱۰۰ تُن از آن حاصل می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) در بازارهای داخلی به دو هزار و ۵۰۰ افغانی فروخته می‌شود.
هینگ
بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان گیاه هینگ در شهرستان های درایم و تیشکان کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۲۵۹ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت هینگ است که حدود ۳۵ تُن از آن حاصل می‌شود.
پسته
بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، حدود ۵۵۰ تن پسته از پسته‌زارهای بدخشان حاصل شده‌است و نسبت به‌سال ۱۳۹۸ که ۲۰۰ تُن پسته به‌دست آمده‌بود، ۶۴٪ افزایش را نشان می‌دهد. ریاست زراعت ولایت بدخشان عامل افزایش تولیدات پسته را جلوگیری از قطع جنگلات پسته این ولایت اعلان می‌کند.
معادن
بدخشان به داشتن معادن لعل، لاجورد، زمرد، فیروزه و طلای خویش مشهور است. عمده‌ترین معادن بدخشان؛ لاجورد یُمگان به مساحت سیصد کیلومتر طول و ۴۷ کیلومتر عرض، معدن لعل در سرغیلان و معادن طلای راغ و یفتل و همچنین معدن مُنجان (مشترک با پنجشیر) میباشد.
لاجورد
لاجورد بیش از ۶۰۰۰ سال است که در معادن سر سنگ واقع در منطقه کران و منجان بدخشان استخراج می‌شود. این معادن بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین منابع دوران باستان بودند.[۲۳] بیشتر فعالیتهای معدنی اخیر بر روی سنگ لاجورد متمرکز بوده‌است، درآمد حاصل از معادن سنگ معدن برای تأمین بودجه نیروهای اتحاد شمال و قبل از آن، مجاهدان ضد شوروی استفاده می‌شده‌است.
لعل
لعل بدخشان در بیشتر متون ادبی جهان و به ویژه فارسی کهن، به دلیل کیفیت بسیار بالای خود شهرتی ویژه داشته و زبان زد عام و خاص است. به گونه ای که بیشتر ادبا در سطح جهان، سرخیِ لب یار را به آن تشبیه کرده‌اند.
نفت
در نتیجه بررسی‌های که اخیراً در مورد نفت در افغانستان صورت گرفته‌است، این ولایت را دارای ذخایر بزرگ نفتی تثبیت کرده‌اند.
بررسی‌های زمین‌شناسی اخیر، محل سایر ذخایر سنگ قیمتی، به ویژه یاقوت و زمرد را نشان داده‌است. بهره‌برداری از این ثروت معدنی می‌تواند کلید شکوفایی بدخشان باشد.در ۵ اکتبر ۲۰۱۸ در واشینگتن دی سی، مقامات افغان قراردادی ۳۰ ساله با ۲۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری توسط گروه سرمایه‌گذاری سنتر و شرکت بهره‌بردار آن با شرکت طلا و مواد معدنی افغانستان، برای اکتشاف استخراج طلا و توسعه منطقه ای بدخشان امضا کردند. بر اساس آمار وزارت معادن و پترولیم افغانستان، ذخایر آهن در ساحه ساجر و فارماره، مس در گلیک، سرب و جست در بایقره، لاجورد و قلعی ده گال، تورمالین در رباط، طلا در ویکادور، کوارتز در مندوقول، تراورتین در سرجنگل، زغال در اندمین و بیروج در کفتر خانه ولایت بدخشان می‌باشند.