محمد کاظم کاظمی فرزند حاج محمدعلی کاظمی، در ٢٠ دی ۱۳٤٦ خورشیدی، در خانواده‌ای اهل ادب و فرهنگ كه در آن، سنّت شاعر و شعرپروری برپا بود، در شهر هرات به دنيا آمد. پدربزرگ‌اش، حاج محمدکاظم، بازرگانی شاعر و صاحب دیوان بود. حاج محمدکاظم در دهۀ چهل درگذشت، مجموعه شعرهایش با عنوان “عشق و حماسه“، در سال‌های اخیر به نشر رسيده است.
پدر محمد کاظم کاظمی، حاج محمدعلی کاظمی، يکی از فعالان سیاسی و اجتماعی هرات در حوالی دهه‌های چهل و پنجاه و از دوستان و همرزمان علامه سید اسماعیل بلخی بوده است. او شغل آزاد داشت و تجارت پيشه بود. گذشته از اين، فردی بود اهل مطالعه و علاقه‌مند به ادبیات که چند قطعه شعری هم از وی باقی مانده است. کتاب خاطرات سیاسی‌اش که به صورت مصاحبه با وی تهیه شده است، در مراحل تدوین و آماده‌سازی است. حاج محمدعلی کاظمی، در زمستان ۱۳٨٧ خورشيدی در مشهد درگذشت.
ايام كودكی محمد کاظم کاظمی ويژگی خاصی نداشت، جز اين كه او به مطالعه و آن هم مطالعه آزاد غيردرسی شوق داشت و اين شوق تاکنون نيز در وی مانده است، چنان كه بيش از تحصيلات رســمی، به دانش‌اندوزی از راه مطالعه آزاد پرداخته اســت.
وی دبستان را در زادگاه‌اش به پایان رساند و در سال ۱۳۵۴ با خانوادۀ خود به كابل، پايتخت افغانستان، كوچيد و از سال ۱۳٦۳ به سبب وضعيت بحرانی كشور به جمهوری اسلامی ايران مهاجر شد. او بخشی از تحصيلات را در كابل دنبال كرد و بخشی ديگر را در شهر مشهد پی گرفت و سرانجام موفق به دريافت مدرک کارشناسی (ليسانس) در رشتۀ مهندسی (انجينيری) عمران (راه و ساختمان) از دانشگاه فردوسی مشهد شد.
کاظمی از سال ۱۳٦۱ خورشيدی به سرودن شعر روی آورد و به روايت بی‌بی‌سی، علاقه و استعدادی كه لابد در اين زمينه داشت، به‌تدريج جای رشته اصلی درس را كه مهندسی عمران بود گرفت و چنين شد كه با پايان يافتن درس‌های دانشگاه به فعاليت‌های ادبی همچون سرايش شعر، پژوهشهای ادبی، روزنامه‌نگاری و ويراستاری پرداخت و اين سلوك تا كنون ادامه دارد. شعر «مسافر» او در کتاب ادبیات فارسی سال دوم دبیرستان در ایران به چاپ رسیده است.
فعاليت‌های ادبی و فرهنگی محمد کاظم کاظمی
از سال ۱۳۶۵ به فعالیت‌های ادبی خود افزود و آن را در دههٔ هفتاد ادامه داد. وی با سرودن مثنوی “بازگشت” در فروردین ۱۳۷۰ به شعر افغان درخششی تازه بخشيد. چنان که آفتاب، ماهنامه‌ی ادبی – اجتماعی – فرهنگی دانشجويان دانشگاه واترلو، زير عنوان “شعر همسايه” می‌نويسد:
“محمدکاظم کاظمی با سرودن مثنوی “بازگشت” در فروردين ٧٠، نگاه‌ها را به شعر افغان خيره ساخت و بخشی از غرور به تاراج رفته‌ی قوم افغان را بازگرداند. پس از آن در کنار تعميق مطالعات به جد به نقد ادبی روی آورد و به تربيت نسل تازه‌ای از شاعران جوان افغان همت گماشت.”
او خود می‌گويد: “فعلا عضو موسسه‌ی فرهنگی “دُرّ دری” هستم و به فعاليت‌های ادبی و فرهنگی اشتغال دارم.”
افزون بر اين، کاظمی مشغول فعالیت‌های قلمی به‌ویژه ویراستاری، همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات و کتاب‌هایی در زمینه ادبیات نيز است. از کارنامه‌ی ادبی و فرهنگی او به‌طور کوتاه می‌توان چنين نام برد:
- عضويت در گروه شعر حوزۀ هنری مشهد (١٣٦٧ تا اواسط دهۀ هفتاد)
- عضويت در انجمن شاعران انقلاب اسلامی افغانستان (١٣٦٩ تا اواسط دهۀ هفتاد)
- مسئوليت دفتر هنر و ادبيات افغانستان (١٣٦٩ تا ١٣٧۵)
- همكاری با سرويس هنر و ادبيات روزنامۀ قدس و مسئوليت صفحۀ ادب اين رونامه (اواسط دهۀ هفتاد)
- همكاری با كانون شاعران و نويسندگان آموزش و پرورش خراسان
- عضويت در هيئت تحرير فصلنامۀ دُرّ دری و سپس خط سوم (از ١٣٧٦ تا كنون)
- عضويت در هيئت تحرير نشريه‌های هری و نينوا (اواخر دهۀ هفتاد)
- داوری بعضی مسابقات و جشنواره‌های شعر مثل “شهر بهشت”، “فلک‌الافلاک”، “آینۀ آفتاب هشتم”، “ملکوت هشتم”، “جشنوارۀ بین‌المللی شعر نبوی”، “جشنوارۀ حرفی از جنس زمان” و …
مقالات محمد کاظم کاظمی
- «انقلاب اسلامی و شعر مذهبی در ایران»، نشریه کیهان فرهنگی، ش۱۶۰، بهمن ۱۳۷۸ش
- «درنگی بر شعر حوزویان مهاجر»، ۱۳۸۰ش، نشر در سایت رسمی کاظمی
- «از کهن بوم و بر تا امت واحده»، نشریه شعر، ش ۳۴، زمستان ۱۳۸۲ش
- «شعر جنگ، شعر پایداری»، نشریه شعر، ش ۳۹، زمستان ۱۳۸۳ش
- «حادثه ای در شعر عاشورایی»، نشریه شعر، ش ۴۱، بهار ۱۳۸۴ش
- «شعر مذهبی: بایدها و نبایدها»، نشریه شعر، ش۶۳، آذر ۱۳۸۷ش
- «علی(ع) و شاعران فارسی»، نشر در سایت رسمی کاظمی
- «نگاهی کوتاه به کربلا و عاشورا در شعر فارسی»، نشر در سایت رسمی کاظمی
- «به نیت اصلاح و تکمیل»، نشریه دُر دَری، ویژه دانشنامه زبان و ادب فارسی در افغانستان، ش۹و۱۰، بهار و تابستان ۱۳۷۸ش
- «نگاهی به دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در افغانستان»، فصلنامه هری، ش دوم و سوم، تابستان و خزان ۱۳۷۹ش
- «تأملى در شعر و شخصیت شعرى علامه شهید سیداسماعیل بلخى»، در کتاب ستاره شب دیجور (یادمان سید اسماعیل بلخی)، به‌کوشش سیداسحاق شجاعی، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۳ش
- «فریادهای موزون» (شعر مقاومت در افغانستان)، نشریه سوره، ش۲۴، ۱۳۸۵ش
- «شاعر شاعران» به‌کوشش ناصر هوتکی، جلد۱، کابل: عازم ۱۳۹۵
- «واصف باختری و شعر نو» به‌کوشش ناصر هوتکی، جلد۱، کابل: عازم ۱۳۹۵
کتاب های محمد کاظم کاظمی
کاظمی که چهره‌ای نام آشنا در ادبیات امروز افغانستان است، نقش برجسته‌ای در رشد و بالندگی شعر مقاومت داشته است. مجموعه آثار او عبارتند از:
- شعر مقاومت افغانستان (گردآوری، با همکاری محمدآصف رحمانی، تهران، حوزهٔ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹) (اين كتاب به چاپ دوم رسيد.)
- صبح در زنجير (حاصل مسابقۀ ادبی صبح در زنجير، حوزۀ هنری سازمان تبليغات اسلامی، تهران، ١٣٧٠)
- پیاده آمده بودم (مجموعه شعر، چاپ سوم، سوره مهر، تهران، ۱۳۸۸)
- روزنه (مجموعه آموزشی شعر، چاپ پنجم، سپیده‌باوران، مشهد، ۱۳۹۶)
- گزيدۀ شعرهای محمدكاظم كاظمی، از سلسلۀ گزيدۀ ادبيات معاصر (شمارۀ ۴٩) (کتاب نیستان، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸؛ چاپ دوم، ۱۳۸۰)
- شعر پارسی (مجموعه شعر، چاپ پنجم، سپیده‌باوران، مشهد، ۱۳۹۸)
- کلیدِ درِ باز (رهیافتهایی در شعر بیدل، چاپ اول، سورهٔ مهر، تهران، ۱۳۸۷)
- همزبانی و بی‌زبانی (چاپ اول، انتشارات عرفان، تهران، ۱۳۸۲)
- رصد صبح (خوانش و نقد شعر جوان امروز، چاپ دوم، سوره مهر، تهران، ۱۳۹۰)
- قصهٔ سنگ و خشت (گزیده شعر، چاپ ششم، کتاب نیستان، تهران، ۱۳۹۰)
- کفران (گزیده اشعار، چاپ دوم، نشر تکا، تهران، ۱۳۸۸)
- گزیدهٔ غزلیات بیدل (چاپ دوم، عرفان، تهران، ۱۳۸۸)
- گزیدهٔ رباعیات بیدل (چاپ اول، سپیده‌باوران، مشهد، ۱۳۹۸)
- این قند پارسی (فارسی دری در افغانستان امروز، عرفان، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۹)
- مرقع صدرنگ (صد رباعی از بیدل، چاپ سوم، سپیده‌باوران، مشهد، ۱۳۹۸)
- ده شاعر انقلاب (چاپ اول، سورهٔ مهر، تهران، ۱۳۹۰)
- گزیدهٔ دیوان بیدل (به‌نشر، چاپ اول، ۱۳۹۲)
- شمشیر و جغرافیا (مجموعه شعر، سپیده‌باوران، چاپ اول، ۱۳۹۲؛ چاپ دوم، ۱۳۹۳)
- هشت رود (ارزیابی و نقد آثار هشت شاعر انقلاب اسلامی، شهرستان ادب، ۱۳۹۸)
به‌علاوه، مقالات وی در نشريات گوناگون از جمله: فصلنامۀ “درّ دری”، مجلۀ “شعر” و مجلۀ “سوره” به نشر رسيده است. علاوه بر اینها می‌توان از گردآوری دیوان خلیل‌الله خلیلی و ویراستاری کتاب هایی چون افغانستان در پنج قرن اخیر نوشتۀ میر محمدصدیق فرهنگ، نقد بیدل نوشتۀ صلاح‌الدین سلجوقی، آثار هرات نوشتۀ خلیل‌الله خلیلی، اخلاق نیکوماخوس نوشتۀ صلاح‌الدین سلجوقی، تجلی خدا در آفاق و انفس نوشتۀ صلاح‌الدین سلجوقی، افغانستان در قرن بیستم نوشتۀ ظاهر طنین، هزاره‌ها نوشتۀ حسن پولادی و شناسنامه افغانستان نوشتۀ بصیراحمد دولت‌آبادی نام برد.