منابع محلی در ولایت بدخشان گزارش دادهاند که شامگاه سهشنبه، ۲۹ میزان، آرامگاه «دیوانشاه» شاعر اسماعیلی قرن یازدهم هجری در روستای خلخان ولسوالی زیباک هدف حمله افراد ناشناس قرار گرفته و به آتش کشیده شده است.
این آرامگاه که در منطقه تاریخی زیباک واقع شده، سالیان متمادی بهعنوان یکی از نمادهای فرهنگی و مذهبی مردم محل شناخته میشد. اهالی زیباک هر ساله در پانزدهم حوت، سالروز درگذشت این شاعر را با برگزاری مراسم فرهنگی گرامی میداشتند.
به گفته منابع محلی، مقبره دیوانشاه پیشتر نیز چندین بار مورد تخریب و کندنکاری قرار گرفته بود، اما این نخستینبار است که بهطور کامل به آتش کشیده شده است. مهاجمان پس از آتشزدن بخشی از آرامگاه از محل گریختهاند و تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این اقدام را برعهده نگرفته است.
باشندگان محل تأکید دارند که این آرامگاه برای مردم زیباک ارزش فرهنگی و مذهبی ویژهای داشته و تخریب آن ضربهای جدی به میراث معنوی منطقه محسوب میشود. آنان میگویند بیتوجهی حکومت طالبان به حفاظت از آثار تاریخی و مذهبی، زمینهساز افزایش حملات علیه مقبرهها و زیارتگاهها در بدخشان و دیگر ولایتها شده است.
ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در بدخشان با انتشار خبرنامهای اعلام کرده که هیئتی را برای بررسی این رویداد به محل اعزام کرده است. در این خبرنامه آمده است که حدود ۷۰ درصد سازه آرامگاه تخریب شده و تحقیقات برای شناسایی عاملان ادامه دارد. با این حال، شماری از فعالان مذهبی و فرهنگی در زیباک طالبان را مسئول مستقیم این اقدام دانستهاند و تأکید کردهاند که «در این منطقه کسی جز افراد طالبان توان انجام چنین کاری را ندارد.»
اطلاعات دقیق درباره زندگینامه دیوانشاه در منابع عمومی محدود است، اما مردم محل او را از پیروان ناصر خسرو بلخی، شاعر و فیلسوف قرن پنجم هجری میدانند. آرامگاه وی در زیباک نهتنها یک مکان مذهبی، بلکه نمادی از هویت فرهنگی اسماعیلیان در بدخشان به شمار میرفت. نسخههایی از آثار شعری او نیز در آرامگاه نگهداری میشد که در جریان آتشسوزی از بین رفته است.
آتشزدن آرامگاه دیوانشاه بار دیگر نگرانیها درباره افزایش بیاحترامی به نمادهای فرهنگی، مذهبی و تاریخی افغانستان را برجسته کرده است. ناظران این رویدادها را نشانهای از فشارهای فرقهای و مذهبی در دوره طالبان میدانند و هشدار میدهند که در نبود نظارت و پاسخگویی، میراث فرهنگی و معنوی اقلیتها بیش از پیش در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.